استراتژی کسب‌وکار اقیانوس آبی: کلید غلبه بر رکود اقتصادی

نویسنده: محمدرضا عاطفی

 

کتاب استراتژی اقیانوس آبی از آخرین ویرایشش در سال ۲۰۱۵ همچنان پر کاربرد و یکی از مراجع کلیدی دنیای کسب‌وکار است. استراتژی اقیانوس آبی در تدوین استراتژی کسب‌وکار بسیار حائز اهمیت است. اگر در یک فضای رقابتی شدید کار می‌کنید که بزرگان صنعت قوانین و قواعد بازی رقابت را تدوین کرده‌اند و شما مجبور به رعایت این قوانین هستید یا در جایی که آنقدر فضای رقابت پرتلاطم و سخت است که امکان رشد را از شما گرفته است در این صورت در یک کسب‌وکار مشخص شما می‌توانید از استراتژی اقیانوس آبی استفاده کنید.

ما در گروه ناب بعضی از اوقات حتی وقتی از رویکردهای دیگری برای تدوین استراتژي کسب‌وکار استفاده می‌کنیم ممکن است برای صحه گذاری از استراتژی اقیانوس آبی استفاده کنیم و یا در یک حوزه مشخص و محدود از آن استفاده کنیم.

 

اقیانوس‌های آبی در مقابل اقیانوس‌های قرمز

 

اگر شرکت‌ها را با ماهی‌هایی که در اقیانوس وسیع شنا می‌کنند مقایسه کنیم، می‌توان گفت دو نوع اقیانوس وجود دارد. اقیانوس قرمز پر از خون است زیرا فضایی است که در آن کوسه‌ها وحشیانه در حال جدال با یکدیگر و دیگر رقبا برای کسب سهم بیشتری از ماهی‌ها هستند، در حالی که اقیانوس‌های آبی فضاهای جدیدی هستند که در آنها کوسه‌ها کمیاب هستند و آنها به جای دشمنان به متحدان شما تبدیل می‌شوند.

اگر شما در حال راه اندازی یک استارتاپ هستید یا در حال تغییر جهت و تغییر مسیر یک شرکت موجود یا جا افتاده هستید، رقابت در اقیانوس قرمز برای شما بسیار دشوار خواهد بود، زیرا همه در این قسمت از اقیانوس برای قطعات کوچکی از یک کیک بزرگ می‌جنگند. در این حالت بهتر است شما شرکتی را در اقیانوس آبی ایجاد کنید تا بدون رقابت یا حتی بدون چشم و هم چشمی‌های رقابتی باشد.

شرکت‌های بسیاری جهت گیری خود را برپایه دانش استراتژی رقابتی تعریف کردند که مهارت لازم را برای شنا کردن در اقیانوس قرمز تبیین می‌کردند. با بسط استراتژی‌ها در طی زمان شاهد سازمان‌هایی بودیم که دارای استراتژی‌های مشابهی هستند. مشابه این استراتژي‌ها را می‌توانید در کشور خودمان بیینید. تقریبا از جامعه آماری استراتژی مورد مطالعه ما و یک تیم تحقیقاتی تحت نظر خودم ۹۸ درصد استراتژی‌ها از ماتریس SWOT استفاده کرده بودند و در حدود ۸۰ درصد آنها یک استراتژی تهاجمی را در پیش گرفته بودند. نکته قابل توجه این بود که حتی پراکندگی جایگاه انتخابی در یک ناحیه بسیار کم بود. در حالی که بسیاری از این شرکت‌ها در صنایع متفاوت و یا در یک صنعت و در جایگاه‌های متفاوتی در بازار قرار داشتند.

در اقیانوس آبی ما یاد می‌گیریم که با کوسه‌ها به عنوان یک متحد شنا کنیم در این صورت با سرعت بیشتری می‌توانیم موفق شویم. تقریبا در مورد بیشتر استارتاپ‌ها من برای خلق یک ایده بیشتر از استراتژی اقیانوس آبی استفاده می‌کنم.

 

اقیانوس آبی چیست؟

 

هیچ شرکتی وجود ندارد که برای همیشه عالی باشد. هر شرکتی که می‌خواهد بالاتر از رقبا بماند باید دائماً نوآوری کند. شرکت فعال در اقیانوس آبی، شرکتی است که در یک بازار دست نخورده سرمایه‌گذاری می‌کند. این شرکت با ایجاد ارزش بی سابقه برای مشتریان تقاضای جدیدی خلق می‌کند و رشد بسیار سودآوری را نشان می‌دهد. اقیانوس‌های آبی باید به طور مداوم ایجاد شوند، زیرا نوآوری‌های واقعی بر مبنای مد ایجاد نمی‌شوند و مانند هر پدیده دیگری در عالم کسب‌وکار دارای سیکل عمر هستند. تفکر مهم در اینجا این است که باید رقابت با دیگران را متوقف کنید. وقتی وارد اقیانوس آبی می‌شوید، رقابت بی اهمیت می‌شود. یکی از قوی‌ترین رویکردها عبارت از ادغام یک بخش بازار فعلی در بخشی دیگر و خلق یک بخش جدید در بازار که نیازمند محصولات و خدمات منحصربفردی است.

 

نوآوری ارزش

 

همه شرکت‌ها بر اساس تصمیمات استراتژیکی که می‌گیرند موفق می‌شوند یا شکست می‌خورند. شرکت‌های اقیانوس آبی بیشتر بر ارائه یک جهش کوانتومی در ارزش برای مشتریان تمرکز می‌کنند. این همان کاری است که اوبر و اسنپ برای مسافران خانم انجام دادند. سیستم‌های تاکسی آنلاین بر پایه یک سیستم ردیابی آنلاین با نام و تصاویر همه رانندگان ایجاد می‌شوند که حمل و نقل را برای خانم‌ها و افراد کم توان بسیار ایمن‌تر می‌کند. در عین حال امکان ارائه خدمات حمل و نقل بدون پول نقد را فراهم کرده است، که می‌تواند برای همه افرادی که پول نقد با خود ندارند و در عین حال به یک سواری امن برای بازگشت به خانه نیاز دارند، بسیار مفید باشد.

سازندگان شرکت‌های اقیانوس آبی از رقبا به عنوان سنگ محک خود استفاده نمی‌کنند. آنها اساساً از مفهوم سنتی الگوبرداری از بهترین‌ها استفاده نمی‌کنند. آنها بر ارائه بالاترین ارزش و کیفیت ممکن به مشتریان تمرکز می‌کنند، در حالی که این رویکرد را با مطلوبیت، هزینه و قیمت همسو می‌کنند.

من سعی می‌کنم هر زمان که ایده کسب‌وکار جدیدی به ذهنم خطور می‌کند و یا در مشاوره‌هایی که می‌دهم، این اصول را به کار گیرم. من همیشه از خودم می‌پرسم آنچه که در حال ایجاد آن هستید چه ارزشی می‌تواند برای مشتریان به ارمغان بیاورد. مشتریان حرف اول را می‌زنند. فناوری در رتبه دوم قرار دارد.

 

صنعت انعطاف پذیر است

 

قواعد بازی و ساختارهای موجود صنعت ثابت نیستند. آنها همیشه می‌توانند شکل بگیرند و یا بازتعریف شوند. ایجاد مرزها و فضاهای جدید بازار به شدت با استفاده از تخیل و خلاقیت استراتژیک شما برای نوآوری مرتبط است. در اینجا ابعاد انسانی از اهمیت کلیدی برخوردار هستند. کارکنان، مشتریان، شرکای کسب‌وکار و سرمایه‌گذاران باید همسو و همگام با ماموریت شرکت باشند. این روزها جهانی شدن آسان‌تر است و همه صنایع تحت تأثیر روندهای خارجی قرار دارند. در یک اقتصاد باز این یک موهبت است که به شرکت‌ها امکان رشد و نوآوری می‌دهد. طبیعتا در یک اقتصاد بسته مانند کشور ما فرصت‌های رشد بواسطه تعامل و تقابل با موج‌های نوآوری کمتر می‌شود. اما شرکت‌هایی که به عنوان برندگان نهایی بازار ظاهر می‌شوند، آنهایی هستند که تعاملات بین‌المللی بیشتری دارند و یا توانایی تجسم گرایی بیشتری دارند. این شرکت‌ها پیوسته عملکردی بهتر از بازار دارند و به طور پیوسته در صدد خلق اقیانوس‌های آبی جدید هستند.

نکته مهم این است که نه بر رقابت متمرکز شوید و نه بر مشتریان فعلی. در حالی که هدف نهایی ثابت می‌ماند، اما استراتژی اقیانوس آبی رفتن به بازاری بسیار متفاوت است.

هر دو اقیانوس قرمز(بالفعل) و آبی(بالقوه) همیشه وجود خواهند داشت، اما شرکت‌ها نباید خود را در اقیانوس قرمز گرفتار کنند. اقیانوس‌های آبی از طریق خلق بعضاً نوآوری غیر دگرگون ساز در فضایی ایجاد می‌شود که در آن مشارکت‌های برنده برای همه ایجاد می‌شود. ایجاد اقیانوس آبی یک پدیده مداوم است.

در زمان‌های رکود اقتصادی به دلیل کاهش حجم تقاضا و فشارهای نیروهای رقابت،‌ فرصت‌های رشد به سرعت از بین می‌روند. بسته به شدت و دامنه رکود، پس از مدتی شرکت‌ها خود را در دو راهی بقا یا نیستی خواهند دید. در این شرایط اقیانوس قرمز بیش از پیش برای فعالان صنعت و بازیگران کسب‌وکار خطرناک خواهد بود. در چنین شرایطی بسیاری از شرکت‌ها به دلیل توان کمتر یا عدم درک شرایط رکود از میدان خارج می‌شوند.

درست در زمانی که امیدها برای بقا کاهش می‌یابد خلق یک اقیانوس آبی فرصت مغتنمی است که می‌تواند شرکت‌ها را از شنا کردن در اقیانوس قرمز خارج کند. تقریباً در تمام رکوهای‌های اقتصادی و در شرایط تلاطم اقتصادی، فرصت‌های زیادی وجود دارد که برای جویندگان آن هویدا است. در تمام رکوهای اقتصادی ما شاهد ظهور کسب‌وکارهای جدید و خلق اقیانوس‌های آبی هستیم. آیا شما هم آمادگی دارید که چنین اقیانوس آبی را برای خودتان خلق کنید. سخنان استیو جابز را فراموش نکنید: “افرادی که آنقدر دیوانه هستند که فکر می‌کنند می‌توانند دنیا را تغییر دهند، کسانی هستند که این کار را واقعاً می‌کنند. “