اهمیت نوآوری دگرگون‌ساز در کسب‌وکار
نویسنده: دکتر محمدرضا عاطفی
در توسعه کسب و کارهای امروزی، به ویژه در حوزه کارآفرینی، ضروری است که در مورد نوآوری “دگرگون ساز” (Disruptive Innovation) (که در بعضی از متون به غلط مخرب یا تخریبی هم نامیده می‌شود) به عنوان یک فرایند نوآورانه توجه کنیم. این بحث در مورد شکل گیری و ایده پردازی برای استارتاپ‌ها می‌تواند بسیار حیاتی و مهم باشد. همچنین نوآوری دگرگون ساز برای مقیاس پذیری در محیط کسب و کار هم مهم است.
نوآوری و دگرگون‌سازها همیشه باید دغدغه ذهنی مدیران عامل یا اعضای هیات مدیره باشد. نوآوری دگرگون ساز، بیش از همیشه در جهان به سرعت در حال تغییر اهمیت یافته است. موضوعی که به وفور می‌توان مشاهده کرد این است که شرکت‌های بیشماری به دلیل شروع فعالیت‌های خود به عنوان یک دگرگون ساز، شناخته می‌شوند. برای مثال به اوبر که یک تاکسی تلفنی آنلاین است و یا نمونه‌های ایرانی آن مانند اسنپ و تاپسی توجه کنید. آنها معرف هستند که کسب‌وکار خود را براساس یک ایده نوآوری دگرگون‌ساز بنا کرده‌اند. با ظهور این کسب‌وکارها تاکسی‌های تلفنی محلی برای همیشه از بین رفتند و رانندگان آن به خدمات تاکسی تلفنی آنلاین پیوستند. با این مثال حال می‌توانم نوآوری دگرگون ساز را به این شکل تعریف کنم که نوآوری دگرگون‌ساز از جهاتی به معنای توانایی خروج از فعالیت‌های کسب و کار فعلی برای ایجاد بازارهای جدید و تعیین استاندارد جدید در مواجهه با رقابت تثبیت شده، است.
از دیدگاه من، نوآوری‌های دگرگون ساز به طور فزاینده‌ای به یک جریان ضروری و همه‌گیر تبدیل می‌شود، زیرا فلسفه وجودی هر شرکت یا کسب و کار بر این اساس است که چگونه می‌تواند ارزش بیشتر و متمایزتری را برای مشتریانش خلق کند.
نوآوری دگرگون ساز چقدر مهم است؟
اگرچه نوآوری همواره به عنوان یک عنصر مهم در دنیای کسب و کار مطرح بوده است، اما امروزه این کار بواسطه تحولات فناوری، توسعه دیجیتال، افزایش انتظارات و نیازهای مشتریان و گسترش رقابت بسیار ارزشمندتر شده است. نوآوری، اکنون برای کسب‌وکارها به عنوان یک ضرورت باید تلقی شود نه یک انتخاب یا یک مزیت. از دلایل وقوع گسترده نوآوری دگرگون ساز می‌توان به موارد ذیل اشاره کرد:
۱- تشدید رقابت: نوآوری در محیط کسب و کار می‌تواند به یک مزیت رقابتی تبدیل شود، زیرا دگرگون سازها گزینه‌های جدیدی در قالب ارزش پیشنهادی منحصر بفرد به مشتریان و جامعه ارائه می‌دهند که کسب و کارهای مشابه هنوز موفق به ارائه آن نشده‌اند.
۲– تحول مداوم: نوآوری دگرگون ساز نشان دهنده یک تغییر تحول‌آفرین در صنعت است. زیرا با ظهور این فناوری، کسب‌وکارهای قبلی از میان می‌روند. به صنعت تولید دیسکت‌های ۵/۳ اینچی توجه کنید که با ظهور سی دی شرکت‌های تولید کننده دیسکت از بازار خارج شدند. توجه کنید که مواد اولیه مصرفی، خطوط تولید و دانش فنی محصول به طور کامل تغییر کرده بود و برای بسیاری از شرکت‌های فعال در حوزه تولید دیسک بسیار سخت بود که بتوانند با تحول فناوری تطبیق یابند. شرکت‌ها باید به جای تمرکز صرف به نوآوری که غالبا به نوآوری‌های تدریجی منتهی می‌شود باید بر پیاده‌سازی فرآیندهای دگرگون ساز که باعث تغییرات اساسی در شرکت می‌شود، تمرکز کنند.
۳- ماهیت و جوهره نوآوری از بین نمی‌رود: نوآوری دگرگون ساز یک مفهوم در حال تکامل مداوم است و تمرکز مطلق آن بر ارائه کیفیت بالای زندگی در جامعه است. بنابراین چیزی که امروز یک فناوری دگرگون‌ساز است، پس از مدتی ممکن است به یک فناوری تثبیت‌کننده تبدیل شود. پس در یک فرآیند تکاملی مرتبا باید شاهد مواجهه با فناوری‌های دگرگون‌ساز در حال تکوین باشیم. در دنیای کسب و کار، تمرکز همیشه بر روی افراد است. به طور مشابه، شرکت‌هایی که فرآیندهای تحول‌آفرین دگرگون ساز را آغاز می‌کنند، محصولات جدیدی را ارائه می‌دهند که بر نیازهای مشتریان و افراد مطابقت داشته و به سمت بهبود پیش می‌رود. آنها غالبا به آن بخش از نیازها توجه می‌کنند که رقبا کمتر توجه کرده‌اند و یا برای مشتریان هدف آنها مهم نبوده است.
۴- ارتقاء کارایی: از هر نظر که به نوآوری دگرگون ساز نگاه کنیم نتیجه آن افزایش بهره‌وری است. به عبارت دیگر، این مفهوم بر اتخاذ رویه‌ها و جنبه‌هایی تمرکز دارد که با بهینه‌سازی کلیه فرایندهای شرکت یا شروع پروژه‌های کسب و کار جدید، یک شرکت را از رقبای خود متمایز می‌کند. در نهایت این نوآوری‌ها یا از منابع کمتری برای حصول به محصول و ارزش پیشنهادی استفاده می‌کنند که در بیشتر مواقع به دلیل آنکه از بخش‌هایی پایین بازار الهام می‌گیرند ارزان‌تر هستند و از منابع کمتری استفاده می‌کنند و یا خروجی و بازده بیشتری را تولید می‌کنند.
چرا نوآوری کنیم؟
برخی از شرکت‌ها ممکن است نوآوری را نادیده بگیرند، زیرا ممکن است روند نوآوری از دیدگاه آنها بسیار پر ریسک یا بی‌ثمر باشد و یا این که احساس می‌کنند در یک صنعت جاافتاده فعالیت می‌کنند لذا در معرض نوآوری‌های دگرگون‌ساز قرار نمی‌گیرند. با این حال، آنچه این سازمان‌ها ممکن است در نظر نگیرند این است که عدم وجود فرآیندهای نوآوری می‌تواند از تجسم برنامه‌های بلند مدت جلوگیری کند. این به نوبه خود می‌تواند استراتژی‌ها را محدود کرده و سبب عرضه محصولات یا خدمات جدیدی شود که اساسا منسوخ هستند.
نادیده گرفتن نوآوری به دلیل غرق در نیازها و مشکلات روزمره شدن، زیاد بودن مسائل و مشکلات روزمره و حاکم بودن سیستم آتش خاموش کنی، یا فرار از یک دردسر جدید به مثابه مثل سری که درد نمی‌کند دستمال نمی‌بندند به سادگی می‌تواند یک شرکت را در معرض نابودی و انقراض قرار دهد. در نتیجه، به راحتی می‌توان دریافت که “چرا و به چه دلیلی باید نوآوری کنیم؟” برخی از شرکت‌ها این کار را مبتنی بر یک نیاز روزمره یا در امتداد روند فعلی و یا به عنوان روشی برای سازگاری با شرایط کنونی انجام می‌دهند. در حالی که رقبا و برندگان بازار، آنچه من شرکت‌های تجسم‌گرا و آینده‌نگر می‌نامم، نوآوری را برای کسب برتری و عالی بودن و تبدیل کردن آن به یک مزیت رقابتی انجام می‌دهند.
این نوع شرکت‌ها نه تنها خود را با محیط کنونی تطبیق می‌دهند بلکه صنعت یا محیط خاص خود را نیز ایجاد می‌کنند، بنابراین خود را بالاتر از رقابت و قواعد بازی قرار می‌دهند. اینها شرکت‌های نوآور و دگرگون ساز هستند.
چگونه می‌توانید نوآور و دگرگون ساز شوید؟
تمرکز بر نوآوری و دگرگون‌سازی در دنیای کسب و کار فعالیت آسانی نیست، اما غیرممکن نیز نیست. برخی از عناصر لازم برای انجام این فرایند عبارتند از:
۱- ترویج کار گروهی. گرد هم آوردن گروهی از ذهن‌ها و استعدادها که در سازمان برجسته هستند، شروع مناسبی است. ایجاد تمرکز در گروه، خلق یک تعهد عملی، تمایل به قطع روند تفکر خطی و ایجاد ایده‌های جدید بسیار مهم است.
۲- مدل دانش فعلی را کنار بگذارید. مهم این است که در تیم خود، نوع جدیدی از مدل دانش را ترویج کنید. تیم شما باید یادبگیرند که از حصار و چارچوب دانش فعلی و قبلی خارج شوند. برای آنها توضیح دهید که مدل‌ها و طرز فکرهای قدیمی دیگر تاثیری بر آینده شرکت نخواهد گذاشت. براساس تجارب من، این به ایجاد یک حس اضطرار و افزایش پتانسیل نوآوری و فرآیندهای دگرگون ساز که می‌خواهید انجام دهید کمک می‌کند.
نیاز است تا شما آموزش‌های جدید و تفکرات جدیدی را به سازمان تزریق کنید که در سیستم‌های دانشگاهی وجود ندارد. این کار با آموزش DNA نوآور، نوآوری دگرگون ساز یا روش نوآور ممکن می‌شود.
۳- فرهنگ نوآوری ایجاد کنید. استفاده حداکثری از انگیزه‌ها و اشتیاق اعضای تیم نوآوری فاکتور مهمی برای بر هم زدن نظم فعلی و دستیابی به اثر مطلوب است. نوآوری از هر نظر مهم است. اشتیاق و انگیزه، به ایده‌ها اجازه پرواز می‌دهد و جریانی در کالبد نحیف و خسته سازمان است که نتایج شگفت انگیزی را به همراه خواهد داشت بدون شک، نوآوری و دگرگون‌سازی در دنیای کسب و کار یک امر ساده نیست. برای ایستادگی و آموختن نیازمند، شجاعت، تفکری باز برای دریافت دانش جدید و جذب مشاوران و نیروهای انسانی توانمند و بالاخره نگرش جدید و پشتکار هستید.