نوآوری دیجیتال در حین و پس از کووید ۱۹
نویسنده: دکتر محمدرضا عاطفی
تاب آوری اقتصاد – که از فناوری و تفکر نوآورانه پشتیبانی می‌کند – طی یک سال و نیم گذشته بسیاری از اقتصاددانان، سرمایه‌گذاران و روزنامه نگاران را متحیر کرد. بله، مسائلی وجود دارد که باید حل شوند، مانند مسائل مربوط به زنجیره تامین یا موارد مهم مانند کمبود ریزتراشه‌ها، اما اوضاع می‌توانست بدتر باشد. اکنون وقت آن رسیده است که نوآوران و کارآفرینان از این درس‌های شگفت انگیز تاب‌آوری استفاده کنند و آنها را در اقتصاد نوظهور پیش رو به کار گیرند و قدرت فناوری را با روحیه اشتیاق و اراده بشری ترکیب کنند.
یک درس کلیدی که در طی یک سال گذشته می‌توان گرفت این است که دنیای کسب‌وکار بسیار تاب‌آورتر از آن چیزی است که تصور می‌شد. کووید ۱۹ بستر شکل‌گیری نوآوری‌های دگرگون ساز زیادی بوده است. بیایید اخبار را بررسی کنیم. جامعه مهندسی موفق شد در ۲۰۲۰ تا ۲۰۲۱ جهش‌های بزرگ رو به جلویی انجام دهد. از آن زمان، ناسا یک مریخ نورد را روی مریخ فرود آورد، آی‌بی‌ام اولین تراشه 2 نانومتری را ساخت و تحقیقات بر روی نسل ششم ارتباطات به طور جدی آغاز شده است. همه این نوآوری‌ها نشان می‌دهد که ما با وجود چالش‌های مختلف کلان اقتصادی، ژئوپلیتیک و مجازی قادر به ایجاد نوآوری دگرگون ساز هستیم.
رهبران صنعت نگران بازگشت مجدد به شیوه‌های قدیمی خود و استفاده از درس‌های آموخته شده هستند. شرکت‌های بسیاری تشویق شدند تا از فناوری‌های سازمانی برای کار از راه دور استفاده کنند ضمن آنکه توسعه دهندگان این فناوری‌ها هم تشویق به توسعه با سرعت بیشتری از گذشته شدند. فروشندگان نرم افزارهایی که محصولاتی را ارائه می‌دهند که بر همکاری، امنیت، آموزش از راه دور و زیرساخت تمرکز دارند، بیش از پیش مطرح شدند. تجارت الکترونیک از یک مزیت به یک ضرورت تبدیل شد و توسعه قابلیت‌های پلتفرم‌ها با سرعت بیشتری ادامه یافت. ضمن آنکه مسیر توسعه ده ساله آنها در طی یک سال اتفاق افتاد. اقتصاد امروزی از یک دهه نوآوری در زمینه فناوری استفاده کرد که باعث همکاری بیشتر، تعامل و کسب‌وکار از راه دور شده است. برون سپاری که در حوزه کسب‌وکارها به شدت در طی سه دهه گذشته رونق گرفته بود، حالا به انجام فعالیت‌های داخلی شرکت‌ها از راه دور گسترش یافته است تا سازمان‌های مجازی بیشتر از گذشته رشد کنند. در چنین فضایی توسعه فناوری‌ها و نوآوری‌های دگرگون ساز که ماهیت سازمان‌ها و کسب‌وکارهای ما را بیش از پیش به چالش بکشند نزدیک شده است. این بیماری همه گیر در نهایت باعث تسریع روند تحول دیجیتالی شدن در تمام کشورهای جهان و از جمله کشور ما خواهد شد که برای دهه آینده مفید خواهد بود. الان که این مقاله را می‌نویسم طرح محدودیت فضای مجازی مطرح شده است که درست در نقطه مقابل نیازمندی مقابله با چنین تحولاتی صورت می‌گیرد. در حالی که در بسیاری از کشورهای جهان، دولت‌ها با سرعت زیاد در حال توسعه زیرساخت‌های لازم برای توسعه عصر دیجیتال و عقب نماندن از رقابت دیجیتالی هستند ما همانند گذشته بدون توجه به رقابت و نوآوری به عنوان زیربنای توسعه اقتصادی به سرعت و با تاکید در خلاف جهت آن حرکت خواهیم کرد.
زمان آن فرا رسیده است تا نه تنها به آینده نزدیک یک تا دو سال آتی، بلکه به آینده دور یعنی پنج تا پانزده سال آینده، توجه ویژه کنیم. فناوری‌هایی که ما به عنوان بزرگترین فرصت‌ها می‌بینیم و دولت‌ها باید بستر و زیرساخت آن را فراهم کنند عبارتند از: استقرار زیرساخت‌های مخابراتی نسل پنجم و ششم برای افزایش سرعت انتقال داده، هوش مصنوعی، نوآوری در صنعت مراقبت‌های بهداشتی، ارزهای رمزنگاری شده، فناوری‌های سبز، انرژی‌های تجدیدپذیر، اتوماسیون خانگی و خودروهای خودران.
ما انتظار داریم تا به زودی شاهد کاربرد هوش مصنوعی در وسایل مصرفی باشیم که احتمالاً فضای بازی زیادی را برای نوآوران و کارآفرینان فراهم خواهد کرد. در حالی که پلتفرم‌های بزرگ‌تر بواسطه داده‌های مصرف کنندگان دارای مزیت‌هایی هستند، تمرکز روزافزون بر حریم خصوصی، احساسات ضد فناوری و نوآوری‌های جدید در هوش مصنوعی و یادگیری ماشینی می‌تواند به طور بالقوه زمینه بازی جدیدی را فراهم کرده و به کارآفرینان اجازه می‌دهد تا بر مزیت عظیمی که شرکت‌هایی مانند آمازون، فیس بوک، اپل و گوگل و یا نمونه های داخلی مانند دیجی کالا، اسنپ، دیوار و غیره دارند فائق آیند.
در نتیجه بیماری همه گیر، ما در آینده‌ای نزدیک شاهد رشد قابل توجه هوش مصنوعی و فناوری ابری در استراتژی‌های کسب‌وکار شرکت‌ها خواهیم بود. ضمن آنکه نوآوری‌های فناوری در این حوزه‌ها در سال‌های پیش‌رو بسیار زیاد خواهد بود. زیرساخت‌های ترکیبی هوش مصنوعی و توانایی استفاده از آن به شیوه‌ای دقیق، موانع ورود سازندگان و نوآوران محصول را به میزان قابل توجهی کاهش داده است.
حرکت به سمت دیجیتال شدن در کسب‌وکارها، شتاب بیشتری خواهد گرفت. محیط کار در خانه سبب شد تا استفاده از ابزارهای همکاری دیجیتالی مانند زوم، میت و تیمز تسریع شود، و در عین حال فعالیت‌های مهندسی سنتی را نیز به سمت رویکردهای نرم افزاری سوق داد. ما همچنین شاهد افزایش استفاده از مجازی سازی، فناوری‌های مبتنی بر رایانش ابری و هوش مصنوعی در کلیه فعالیت‌های شرکت‌ها خواهیم بود این فناوری‌ها در کل زنجیره ارزش شرکت به کار گرفته خواهد شد و توسعه سریع، نمونه‌سازی و آزمایش سریع را امکان پذیر خواهد ساخت، که به شرکت‌ها کمک می‌کند ضمن افزایش قابلیت اطمینان و عملکرد، سرعت عرضه محصول به بازار را با روش نوآور افزایش دهند.
شرکت‌ها، امروزه مزایایی مانند کاهش هزینه‌های سربار و هزینه‌های نیروی انسانی مانند هزینه‌های اضافه کاری را در زمان کووید ۱۹ درک کردند و بنابراین بسیاری از نوآوری‌هایی که به دلیل ضرورت قرنطینه در محیط کار از راه دور به وجود آمده‌اند ادامه خواهند یافت. در جامعه مهندسی، این به معنی نوآوری در نحوه طراحی، آزمایش و تولید محصولات خواهد بود. این بیماری همه‌گیر، استفاده اجتناب ناپذیر از تکنیک‌های پیشرفته قبلی مانند ذخیره سازی داده‌های ابری و خودکارسازی نرم افزار را تسریع خواهد کرد.
ما اکنون شاهد تأثیر اقتصادی کووید -19 هستیم و انقباض سریع اقتصادی را تجربه کردیم. حال زمان آن است که اثرات اقتصادی بعد از آن را پیش‌بینی کنیم که احتمالاً با گسترش صنعت نیمه‌هادی‌ها بر توانایی تولید تراشه‌ها متمرکز خواهد شد. اگرچه ساخت نیمه‌هادی‌ها در حال حاضر در تنگنای تولید تراشه‌ها هستند، اما محدودیت‌های زنجیره تامین امروزی، راه کارهایی را برای بسط و گسترش سریع آن توسعه خواهند داد که منجر به نوآوری های عمیق در مدیریت زنجیره تامین خواهد شد. این یافته‌ها به سرعت در زنجیره تامین بسیاری از صنایع به کار گرفته خواهد شد. احتمالا زنجیره‌های تامین با بیشترین مشکلات در دوره کووید ۱۹ مانند ریز تراشه محل بیشترین نوآوری‌ها خواهد بود. باید با دیدی باز تحولات آن را مورد رصد قرار داد زیرا راه‌حل‌های آن به زودی در کلیه صنایع تعمیم خواهد یافت.