دکتر محمدرضا عاطفی

عضو هیات علمی دانشگاه 
مشاور استراتژی 

آزمون و صحه‌گذاری 

• آزمون‌های ساختار مدل

1. آزمون تصدیق ساختار
2. آزمون تصدیق پارامتر
3. آزمون شرایط حدی
4. آزمون کفایت مرزی
5. آزمون سازگاری ابعاد 

• آزمون‌های رفتار مدل

1. آزمون بازتولید رفتار
2. آزمون ناهنجاری رفتاری
3. آزمون حساسیت رفتاری
4.  آزمون خطای انتگرال گیری
5. آزمون اعضای خانواده
6. آزمون رفتار غافلگیرکننده

• آزمون‌های پیامد سیاست و استراتژی

1. آزمون پیش بینی رفتار تغییر یافته
2. آزمون حساسیت سیاست

• مراجع

آزمون و صحه گذاری (اعتبارسنجی)

مقدمه

مدل‌های توسعه‌یافته بر اساس مفاهیم، ​​روش‌شناسی و تکنیک‌های دینامیک سیستم، باید برای ایجاد اعتماد در مدل‌ها آزمایش شوند. این بخش آزمون‌ها و صحه گذاری به منظور اطمینان در مدل‌های دینامیک سیستم را ارائه می‌کند.

هنگامی که ما یک مدل را توسعه دادیم، چگونه می‌توانیم اعتماد خود را در استفاده از مدل برای توسعه سناریوهای استراتژی‌ و سیاست‌های مدیریتی افزایش دهیم؟ چگونه می‌توانیم کاری کنیم که دیگران به مدل ما اعتماد کنند؟

اعتبارسنجی یا صحه گذاری مدل برای ایجاد اطمینان در مدل مهم است، و جنبه بحث برانگیز هر مدل به طور کلی و دینامیک سیستم به صورت اخص است. به اعتقاد فورستر اعتبار و سودمندی مدل‌های پویا را باید نه بر اساس یک کمال خیالی، بلکه در مقایسه با مدل‌های ذهنی و توصیفی که در غیر این صورت استفاده می‌کردیم، قضاوت کرد. مدل‌ها را باید نه به شکلی مطلق بلکه به صورت نسبی مورد قضاوت قرار داد. اگر آنها موفق شوند دانش و بینش ما را افزایش دهند تا ما به درک و مدیریت بهتری از سیستم برسیم، باید مدل را پذیرفت.

آزمون و صحه گذاری

آزمون‌های ایجاد اعتماد در مدل‌های دینامیک سیستم اساساً شامل اعتبارسنجی(صحه گذاری)، تحلیل حساسیت و تحلیل خط‌مشی مدل‌های دینامیک سیستم است. دو مفهوم مهم ایجاد اطمینان در مدل‌های دینامیک سیستم، آزمون و اعتبارسنجی است.

1. آزمون به معنای مقایسه یک مدل با واقعیت تجربی برای پذیرش یا رد مدل است.

در آزمون، ساختار مدل مستقیماً با دانش توصیفی ما از ساختار سیستم واقعی مقایسه می‌شوند و سپس رفتار مدل با رفتار واقعی مشاهده شده سیستم مقایسه می‌شود.

2. اعتبارسنجی(صحه گذاری) به معنای فرآیند ایجاد اطمینان در صحت و سودمندی مدل است.

در اعتبار سنجی(صحه گذاری)، مدل رفتاری منطقی دارد و علائم مسئله یا رفتار مشاهده شده در دنیای واقعی را ایجاد می‌کند. اعتماد مدل ساز باید به مخاطبان هدف منتقل شود. اعتبارسنجی(صحه گذاری)  از نظر بسیاری از تحلیل گران امری پیچیده است.

ویژگی‌های یک مدل سودمند

برای یک دانشمند، یک مدل زمانی مفید است که سه ویژگی زیر را داشته باشد:

• بینشی نسبت به ساختار سیستم واقعی ایجاد کند،
• پیش‌بینی درستی انجام دهد
• سؤالات معناداری را برای تحقیقات آینده تحریک کند.

برای عموم و رهبران سیاست گذار، مدلی مفید است که:

• علل مهم بروز مسائل را توضیح دهد
• زمینه ای برای طراحی سیاست یا استراتژی برای بهبود رفتار سیستم فراهم کند.

صحه گذاری به معنای اطمینان به سودمندی یک مدل است و ذاتاً مفهومی نسبی است. در نهایت با توجه به نتایج صحه گذاری باید بین مدل‌های رقیب یکی را انتخاب کرد.

در مدل دینامیک سیستم، آزمون رفتار بسیار رایج است. این به این دلیل است که اغلب مدل‌های دینامیک سیستم از متغیرهایی استفاده می‌کنند که هیچ داده واقعی برای آنها در دسترس نیست. در چنین شرایطی، روابط مفروض بر اساس ادبیات موجود تعریف می‌شود و مناسب بودن چنین روابطی با مشاهده تطابق رفتار مدل تولید شده با ادبیات تحقیق توجیه می‌شود. اگرچه مدل‌سازان دینامیک سیستم سعی می‌کنند از داده‌های موجود برای تخمین پارامتر، استفاده کنند، و در این راه گاهی اوقات از روش‌های آماری برای برآورد پارامترهای مدل استفاده می‌کنند، اما در نهایت به ندرت از آزمون‌های آماری به شکل گسترده استفاده می‌گردد.

دلیل اصلی عدم آزمون آماری روش‌های دینامیک سیستم این است که مدل‌ها اغلب شامل متغیرهایی هستند که هیچ داده واقعی برای آنها وجود ندارد. از آنجایی که مدل‌های دینامیک سیستم شامل متغیرهای معتبر آماری و متغیرهای فرض شده هستند، نمی‌توان ادعا کرد که رفتار مدل به دلیل استفاده از متغیرهایی که از نظر آماری آزمون نشده اند لزوما بدتر خواهد شد. در واقع، استفاده از متغیرهای مفروض، ظرفیت تولید رفتار مدل را بهبود می‌بخشد و ممکن است مدل آزمون بهبود را هم پشت سر بگذارد. با این تفاسیر اگر ایده روشن و داده‌های پشتیبانی کافی از نحوه رفتار سیستم وجود داشته باشد، ساخت و اعتبارسنجی مدل کار نسبتاً آسانی خواهد بود.

انواع آزمون‌ها

هدف نهایی صحه گذاری یا اعتبارسنجی مدل، ایجاد اطمینان از پیش‌بینی‌ها است. اولین مرحله از هدف نهایی اعتبارسنجی مدل پویایی سیستم، صحه گذاری ساختار مدل است. گام بعدی بازتولید رفتار مدل در مقایسه با رفتار واقعی سیستم است و تنها زمانی معنی دار خواهد بود که به ساختار مدل اطمینان کافی داشته باشیم. باید توجه داشت که رفتار مدل با تغییر مقادیر پارامتر تغییر می‌کند و لذا مسائل سیاست و استراتژی نیز برای درک نحوه رفتار مدل تحت شرایط متغیر مهم هستند. با در نظر گرفتن این جنبه‌های فلسفی، آزمون‌های ایجاد اعتماد در مدل‌های دینامیک سیستم طراحی شده‌اند. آزمون‌های ایجاد اعتماد در مدل‌های دینامیک سیستم را می‌توان به طور کلی به صورت زیر طبقه‌بندی کرد:

1. آزمون‌های ساختاری
2. آزمون‌های رفتاری
3. آزمون‌های پیامدهای سیاست و استراتژی

باید توجه داشت که همه آزمون‌ها برای اعتبارسنجی یک مدل در نظر گرفته نمی‌شوند، اما آزمون‌های ساختار و الگوی رفتاری شرط لازم و آزمون پیامد سیاست اعتبارسنجی شرط کافی برای صحه گذاری یک مدل است.