آینده تولید از طریق فناوری و نوآوری
نویسنده: دکتر محمدرضا عاطفی
مقدمه
فناوریهای انقلاب صنعتی چهارم فاصله و شکاف بین حوزه‌های فیزیکی، دیجیتالی و بیولوژیکی سیستمهای تولید جهانی را محو می‌کنند. سرعت کنونی توسعه فناوری، تغییرات اساسی در شیوه زندگی و کار مردم ایجاد می‌کند. این بر همه رشته‌ها، اقتصادها و صنایع تأثیر می‌گذارد، و این شاید چیزی بیشتر از خود تولید باشد و می‌تواند شامل پاسخ به سوالاتی مانند چگونه، چه چیزی، چرا و در کجا محصولات و خدمات تولید و عرضه می‌شوند را شامل گردد. در هیاهوی چالش‌های سیاسی و اجتماعی کشور و یا بحث‌های کم و بیشی که در محافل سیاسی و اجتماعی صورت می‌گیرد، رهبران کسب‌وکار و سیاستگذاران دولتی در خواهند یافت که درک دقیقی از جایی که فناوری‌ها می‌توانند ارزش واقعی ایجاد کنند تا چه حد دشوار است. لازم است با تمرکز موفقیت آمیز بر سرمایه گذاری‌ها و سیاستهای مناسب و به موقع امکان ارزش آفرینی را در دنیای پر رقابت جهانی برای صنایع کشور فراهم کرد.
برای پرداختن به برخی از این مسائل و روشن کردن تأثیر فناوری بر سیستمهای تولید جهانی، ما مجموعه از تحولات فناوری جهانی را از مراجع مختلف از جمله شرکتهای مشاوره جهانی، موسسات آینده پژوهی جهانی، اندیشکده‌های علم و فناوری، مجمع جهانی اقتصاد، مقالات ژورنالی، گزارشات شرکتهای فناوری در مورد دستاوردهای فناوری، گزارشات سازمان‌های بین المللی مانند بانک جهانی، مجمع جهانی اقتصاد، سازمان همکاری‌های اقتصادی و توسعه، یونیدو، و …. را به طور مرتب رصد می‌کنیم. ما در این مجموعه به دنبال ارایه بینش‌های کلیدی و رصد فناوریهای دگرگون سازی هستیم که آینده ساخت و تولید را شکل خواهند داد. ما در خدمات مشاوره‌ای و آموزشی خود به دنبال تعمیق مزیتهای رقابتی صنایع کشور هستیم تا در آینده اقتصاد جهانی جایگاه بهتری را کسب کنند.
چشم انداز
رهبران کسب و کار و سیاست گذاران باید بیش از ۶۰ فناوری و فلسفه که بر سیستمهای تولید امروز تاثیر می‌گذارند را به طور پیوسته رصد کنند. این فناوری‌ها شرکت‌ها را ملزم می‌کنند تا هر کاری را که در داخل کارخانه انجام می‌دهند، مورد بازنگری قرار داده و دوباره به کار گیرند. دولت‌ها نیز باید مزیتهای رقابتی ملی و استراتژی‌‌های توسعه را با توجه به تغییرات فناوری در دنیا به طور مستمر ارزیابی کنند. آنها باید از به روز بودن قوانین و مقررات مطابق با تحولات فناوری و سیاستهای رقبای ملی اطمینان حاصل کنند. رهبران دولتی که قادر به تعیین سیاستهای درست می شوند، توسعه و نشر این فناوری‌ها را به عنوان مهمترین ماموریت خود تلقی می کنند و نیرو‌های کاری مناسب این فناوری‌ها تربیت می کنند، زیر ساخت‌‌های کشور را براساس پیشتبانی از این فناوری‌ها توسعه و به روز می کنند و زنجیره‌‌های تامین خود را به عنوان اهرمی در اختیار شرکت‌ها و کسب و کارها قرار می دهند آنگاه می توانند انتظار داشته باشند که رشد اقتصادی حاصل شود. مدیران ارشد شرکت‌هایی که این فناوری‌ها را با اغوش باز پذیرفته و شرکتهای خود را به سرعت دگرگون می‌سازند، شرکتهای خود را به سوی پیروزی هدایت می کنند.
در یک چشم‌انداز گسترده‌تر از میان تمام فناوریهای در حال ظهور یا در حال توسعه، پنج فناوری بیشترین تاثیر را برای تغییر سیستم تولید جهانی و تشدید موج جدید رقابت بین تولیدکنندگان و کشورها خواهند داشت. پیشرفت‌‌های هیجان انگیز در اینترنت اشیا، هوش مصنوعی، رباتیک پیشرفته، پوشیدنی‌ها و چاپ سه بعدی در حال تغییر سه مولفه چه، چگونه و کجا محصولات طراحی، مونتاژ، توزیع، مصرف، خدمات پس از خرید، دور‌انداخته شدن و حتی باز استفاده می‌شوند. آنها تمام مراحل فرایند تولید را تحت تاثیر قرار می دهند. این فناوری‌ها می توانند بر میزان تقاضای مصرف کنندگان، نوع نیاز‌های مشتریان، محدوده بکارگیری و فرآیند‌های کارخانه، مدیریت زنجیره تامین جهانی، سلسله مراتب سفارشات صنعت و بالاخره دسترسی کشورها به زنجیره‌‌های ارزش جهانی تاثیر گذار باشند.
این پنج فناوری، در مراحل مختلف آمادگی فنی و پذیرش، با سطوح مختلفی از عدم قطعیت در مورد مسیر آینده خود همراه هستند. برخی از آنها مانند رباتیک پیشرفته (بازار ۳۵ میلیارد دلاری) و چاپ ۳بعدی (بازار ۵ میلیارد دلاری)، سابقه صنعتی طولانی دارند و در آستانه تبدیل شدن به جریان اصلی البته در جغرافیا و صنایع خاصی قرار دارند. موارد دیگر مانند هوش مصنوعی و پوشیدنی‌‌های سازمانی (بازار ۷۰۰ میلیون دلار) در مرحله نوظهور هستند، اما موارد استفاده امیدوارکننده‌ای را ارائه می‌کنند. در حال حاضر، آمریکای شمالی، اروپا و کشور‌های آسیایی (چین، ژاپن و کره جنوبی) در پذیرش فناوری پیشرو هستند و بقیه جهان عقب مانده‌اند. در سال ۲۰۱۵، آمریکای شمالی و اروپا با هم ۸۰ درصد از بازار پوشیدنی‌ها و تقریبا ۷۰ درصد از واحد‌های چاپ ۳بعدی صنعتی را تشکیل می دادند. به استثنای ابزار‌های پوشیدنی، فناوریهای امروزی به شدت در صنایع خاصی متمرکز شده‌اند، به طوری که خودروسازی، الکترونیک و هوافضا در بیشتر موارد از اولین استفاده‌کنندگان آن هستند. فناوری‌ها همه صنایع را به یک شکل و در یک زمان دگرگون نکرده‌اند، و حتی در یک صنعت، فناوری‌ها تأثیرات و ارزش پیشنهادی بسیار متفاوتی برای عملکرد‌های خاص عرضه کرده‌اند.
با این حال، بسیاری از این فناوری‌ها هنوز به پتانسیل کامل و نقش آفرینی خود در بهره‌وری فراگیر جهانی دست نیافته‌اند. بازگشایی و رها کردن ارزش آنها تا حد زیادی به توانایی کسب و کارها و دولت‌ها برای بهبود آمادگی فنی فناوری‌ها، آموزش نیروی کار ماهر لازم، ترویج انتشار فراگیر و پذیرش فراگیر، اطمینان از در دسترس بودن زیرساخت‌‌های اساسی و پرداختن به مسائل مربوط به حکمرانی داده‌ها و امنیت سایبری بستگی دارد.
به‌ناچار، مزایای آشکار فناوریهای جدید به پذیرش بیشتر آنها منجر می‌شود و عدم سرمایه‌گذاری در آنها برای بسیاری از شرکت‌ها در چشم‌انداز بلندمدت، مرگبار خواهد بود. در حالی که فناوری‌ها در سطوح مختلف توسعه و پذیرش هستند، می توان پنج فناوری در نقاط اوج رشد خود را شناسایی کرد که نشان دهنده پذیرش گسترده آنها در میان شرکت‌ها و کشورها است .
ما باید میزان آمادگی و پذیرش هر فناوری، بیشترین کاربرد آن در تولید و موانع کلیدی برای پذیرش بیشتر فناوریهای دگرگون ساز که آینده تولید را شکل می‌دهند را ارزیابی کنیم. برای این کار لازم تا یک دستور کار ویژه داشته باشیم.